Η Κυριακή των Αγίων Προπατόρων εορτάζεται μεταξύ 11 και 17 Δεκεμβρίου.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας, όρισαν την Κυριακή πριν την Κυριακή προ της γεννήσεως του Χριστού, τη μνήμη των Προπατόρων Του, δηλαδή των κατά σάρκα προγόνων Του, όπως είναι ο Αβραάμ και οι υπόλοιποι, από τους οποίους προήλθε ο Κύριος Ιησούς Χριστός.
Την Κυριακή των Αγίων Προπατόρων γιορτάζει και η Αγία Μαρία η προμήτωρ της Θεοτόκου.
Ἀπολυτίκιον τῶν Προπατόρων
Ἦχος β’
Ἐν πίστει τοὺς Προπάτορας ἐδικαίωσας, τὴν ἐξ Ἐθνῶν δι’ αὐτῶν προμνηστευσάμενος Ἐκκλησίαν. Καυχῶνται ἐν δόξῃ οἱ Ἅγιοι, ὄι ἐκ σπέρματος αὐτῶν, ὑπάρχει καρπός εὐκλεής, ἡ ἀσπόρως τεκοῦσά σε. Ταῖς αὐτῶν ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Κοντάκιον Ἦχος β’. Αὐτόμελον.
Χειρόγραφον εἰκόνα μὴ σεβασθέντες, ἀλλ’ ἀγράφῳ οὐσίᾳ θωρακισθέντες τρισμακάριοι, ἐν τῷ σκάμματι τοῦ πυρὸς ἐδοξάσθητε, ἐν μέσῳ δὲ φλογὸς ἀνυποστάτου ἱστάμενοι, Θεὸν ἐπεκαλεῖσθε· Τάχυνον ὁ Οἰκτίρμων, καὶ σπεῦσον ὡς ἐλεήμων, εἰς τὴν βοήθειαν ἡμῶν, ὅτι δύνασαι βουλόμενος.
Κάθισμα Ἦχος α’. Τὸν τάφον σου Σωτὴρ.
Ὑμνήσωμεν πιστοί, τοὺς Προπάτορας πάντας, Χριστοῦ τοῦ δι’ ἡμᾶς, ἐπὶ γῆς ὁραθέντος, δοξάζοντες ἐν ᾄσμασι, τὸν αὐτοὺς θαυμαστώσαντα, ὡς τὴν ἔλευσιν, προεκτυπώσαντας τούτου, καὶ τὴν γέννησιν, τὴν ἐκ Παρθένου ἀφράστως, τῷ κόσμῳ κηρύξαντας.
Ὁ Οἶκος
Ἔκτεινόν σου τὴν χεῖρα, ἧς πάλαι ἔλαβον πεῖραν Αἰγύπτιοι πολεμοῦντες, καὶ Ἑβραῖοι πολεμούμενοι· μὴ καταλίπῃς ἡμᾶς, καὶ καταπίῃ ἡμᾶς ὁ θάνατος, ὁ διψῶν ἡμᾶς, καὶ Σατᾶν ὁ μισῶν ἡμᾶς· ἀλλ’ ἔγγισον ἡμῖν, καὶ φεῖσαι τῶν ψυχῶν ἡμῶν, ὡς ἐφείσω ποτὲ τῶν Παίδων σου τῶν ἐν Βαβυλῶνι, ἀπαύστως ἀνυμνούντων σε καὶ βληθέντων ὑπὲρ σοῦ εἰς τὴν κάμινον, καὶ ἐκ ταύτης κραυγαζόντων σοι. Τάχυνον ὁ οἰκτίρμων, καὶ σπεῦσον ὡς ἐλεήμων εἰς τὴν βοήθειαν ἡμῶν, ὅτι δύνασαι βουλόμενος.
Κυριακή των αγίων Προπατόρων, Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Καψάνης (†)
Από ΕΔΩ
Σήμερα η Κυριακή των αγίων Προπατόρων μάς μεταφέρει την νοσταλγία του λαού του Θεού τού προ Χριστού για την έλευση του Μεσσία. Σήμερα εμείς δεν μπορούμε να το καταλάβουμε αυτό, γιατί ο Χριστός είναι εν τω μέσω ημών. Όταν όμως εκείνα τα χρόνια τα προ Χριστού οι άνθρωποι νοσταλγούσαν τον Θεό, ως Εμμανουήλ, δηλαδή τον Θεό εν μέσω αυτών, και δεν μπορούσαν να τον χαρούν έτσι, ήταν βαθιά μέσα τους η νοσταλγία για την ευλογημένη αυτή ώρα.
Και γι’ αυτό έψαλλαν «ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου» (Ψαλμ. 117:26). Ευλογούσαν Εκείνον, ο οποίος επρόκειτο να έλθει εν τω ονόματι του Κυρίου. Και όλοι αυτοί οι άνθρωποι της Παλαιάς Διαθήκης του λαού του Θεού όχι μόνον νοσταλγούσαν, αλλά και προετοίμαζαν τον εαυτό τους για την έλευση του Μεσσία. Και προετοιμάζοντας τον εαυτό τους για την έλευση του Μεσσία, επιτάχυναν και τον χρόνο της ελεύσεως του Μεσσία.
Διότι εάν αυτοί δεν είχαν αποτελέσει τους αγίους κλάδους του δένδρου των Προπατόρων, δεν θα κατέληγε αυτό το δένδρο στον τελευταίο κλάδο και τον ωραιότερο, την Κυρία Θεοτόκο, εξ ης εβλάστησε ως καρπός ο Σωτήρας μας Ιησούς Χριστός.
Και προετοίμαζαν τον εαυτό τους και την έλευση του Χριστού οι άγιοι Προπάτορες με τον αγώνα τους αλλά και με την αποδοχή του Σταυρού. Διότι, θεολογεί ο μέγας φωστήρ της Εκκλησίας μας, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ότι το μυστήριο του Σταυρού προενεργούσε στην Παλαιά Διαθήκη. Αλλιώς δεν θα μπορούσαν οι Δίκαιοι να είναι Δίκαιοι. Δια του προενεργούντος μυστηρίου του Σταυρού του Χριστού προετοιμάζονταν για να δουν τον Ιησού Χριστό ερχόμενο, κενούμενο και σταυρούμενο υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας.
Και απόδειξη μεγάλη, ότι δια του Σταυρού του Χριστού ετελειώθησαν οι Προπάτορες, είναι ο άγιος και δίκαιος Αβραάμ, για τον οποίο ακούσαμε στην ωραία ανάγνωση.
Τι άλλο ήταν παρά σταυρική η ζωή τού ευλογημένου Αβραάμ; Σταυρική η αρετή του, σταυρική η θυσία του μονογενούς του υιού του Ισαάκ, σταυρική και η αναχώρησή του εκ της γης της πατρίδος του και των συγγενών του στη γη την άγνωστη, την οποία ο Κύριος θα υπεδείκνυε.
Δια του Σταυρού λοιπόν ετελειώθη ο Αβραάμ. Και φαίνεται ότι τόσο πιστά σήκωσε και έζησε τον Σταυρό του Χριστού στη ζωή του, ώστε έγινε και πατήρ των πιστευόντων. Πατήρ όχι μόνο του λαού της Παλαιάς Διαθήκης, ο οποίος λαός της Παλαιάς Διαθήκης μετά εγκατέλειψε τον πιστό Αβραάμ και επορεύθη εν τοις θελήμασι των καρδιών αυτού, αλλά έγινε πατήρ και του νέου λαού της Χάριτος, του λαού των Χριστιανών, διότι δια της Πίστεως εδικαιώθη, όπως λέγει ο μέγας Παύλος. Και δια της Πίστεως εμείς οι Χριστιανοί, ως μιμητές και απόγονοι του Αβραάμ, πνευματικοί απόγονοι του Αβραάμ, δικαιωνόμαστε δωρεάν.
Ταύτα πάντα λοιπόν και εμείς αναλογιζόμενοι σήμερα και μνημονεύοντες εν πίστει των αγίων Προπατόρων και του πόθου τους για τον Χριστό, και του σταυρού τους για τον Χριστό, και της νοσταλγίας τους για τον Χριστό, τους μακαρίζουμε σήμερα και ζητούμε τις ισχυρές προς τον Θεό πρεσβείες τους, ώστε και εμείς, ο νέος λαός της Χάριτος, όχι πλέον προ Χριστού πιστοί αλλά μετά Χριστόν, τιμώντες τον Κύριο, να είμαστε πολύ προθυμότεροι στην ένωσή μας με τον Χριστό και στον αγώνα μας για τον Χριστό.
Ο Κύριος να ενισχύσει όλους μας, ώστε όλα αυτά τα οποία ζούμε, διαβάζουμε, ακούμε καθημερινά, τις ιερές υμνωδίες, το ιερό Ευαγγέλιο, τα αποστολικά αναγνώσματα, τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, την υμνολογία της Εκκλησίας μας, να τα ζούμε σαν συγκλονιστικά βιώματα, σαν αλλεπάλληλες εκπλήξεις μπροστά στα μεγαλεία του Θεού και μπροστά στην αγάπη του Θεού και μπροστά στους αγώνας των ανθρώπων του Θεού, που έκαναν από πιστότητα και από αγάπη προς τον Κύριο.
Ήδη πλησιάζουμε· πλησιάζει και η μεγάλη εορτή της του Κυρίου Επιφανείας, η οποία κατά τον ιερό Χρυσόστομο είναι η Μητρόπολις των εορτών, και όλοι καλούμαστε εντατικότερα να εργασθούμε πνευματικά, για να αξιωθούμε να εορτάσουμε και την αγία αυτή μεγάλη εορτή της πίστεώς μας θεαρέστως.
(1988)
Από το βιβλίο: † Αρχιμανδρίτου Γεωργίου, Ομιλίες σε Εορτές Αγίων (των ετών 1981-1991) Β’. Έκδ. Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου, Άγιον Όρος 2016, σελ. 136.